Znane również jako

• Dželada hnědá
• pavián dželada

Wagi i miary

Opis zwierzęcia

Dżelada brunatna (Theropithecus gelada) to unikalny gatunek małpy naziemnej, który zamieszkuje górzyste regiony Etiopii. Jest to jedyny przedstawiciel rodzaju Theropithecus. Charakterystyczne dla tego gatunku są ich imponujące kły i wyjątkowe zachowania społeczne, co czyni dżelady brunatne fascynującym obiektem badań dla primatologów i entuzjastów przyrody.
Dżelady brunatne osiągają stosunkowo duże rozmiary w porównaniu z innymi gatunkami małp. Samce są znacznie większe niż samice, mogą ważyć do 20 kilogramów i osiągać długość ciała do 75 centymetrów, nie licząc długiego, krępego ogona, który może dorównywać długości ciała. Samice są mniejsze, ważą około 12 kilogramów. Sierść tych niesamowitych zwierząt jest gęsta i długa, koloru brunatnego, co zapewnia im doskonałe kamuflaż w skalistym środowisku, w którym żyją. Ich twarze są nagie i czarne, co stanowi wyraźny kontrast z resztą ciała.
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech dżelad brunatnych jest ich "szalik" - obszar nagiej skóry na klatce piersiowej, który zmienia kolor w zależności od stanu emocjonalnego i zdrowotnego zwierzęcia. U samców ten obszar może przybierać intensywnie czerwone odcienie, szczególnie podczas sezonu godowego, co stanowi sygnał dla samic.
Dżelady brunatne są gatunkiem bardzo społecznym, żyjącym w skomplikowanych strukturach społecznych zwanych jednostkami rodowymi. Te grupy składają się z jednego dominującego samca, kilku samic i ich potomstwa. Grupy te mogą się łączyć w większe zgromadzenia liczące nawet kilkaset osobników, zwłaszcza podczas wspólnego żerowania czy wypoczynku.
Ich dieta jest roślinna i w dużej mierze składa się z traw, chociaż nie gardzą również kwiatami, korzonkami czy owocami. Dżelady są jednymi z niewielu małp, które przystosowały się do życia na otwartych przestrzeniach trawiastych, co odróżnia je od większości innych naczelnych, preferujących życie na drzewach.
Zachowania społeczne dżelad brunatnych są przedmiotem licznych badań. Te małpy wykazują skomplikowane interakcje wewnątrz grupy, w tym pielęgnację sierści, która pełni ważną rolę w budowaniu i utrzymywaniu więzi społecznych. Ponadto, dżelady wykazują niezwykłą tolerancję wobec młodych, które mogą swobodnie bawić się i wchodzić w interakcje z dorosłymi osobnikami spoza ich rodzinnej jednostki.
Niestety, dżelady brunatne są gatunkiem zagrożonym. Ich naturalne środowisko życia jest ograniczone do górzystych regionów Etiopii, które są coraz bardziej narażone na działalność ludzką, w tym rolnictwo i wypas bydła. Ochrona tych fascynujących zwierząt i ich siedlisk jest kluczowa dla zachowania bioróżnorodności i unikatowych ekosystemów, w których żyją dżelady brunatne.